LA FILHA DAU CAPITANI Chapitre V

CHAPITRE V

AMOR

A, jòuna dròlla, genta dròlla

Te marides pas, te marides pas ;

Damanda a ton pair e ta mair,

Ton pair, ta mair e tos parents,

Espera donc d’aver mai d’eime,

Mai de rason per pegulhiera.

       Chançon populara

Si trobas mielhs que me, m’obludaras,

Si trobas pieg que me, te sovendras.

     Autra chançon populara

Quand torní a me, passí longtemps sens poder me rapelar e comprener çò que m’aviá arribat. Coijat sus lo liech, dins una chambra inconeguda, me sentiá feble, feble. Savielich era plantat davant me ; teniá una chandela. Eran a desfar sonhosament los bendatges estachats autorn de ma peitrena e de mon espatla. Petit a petit, mas idéias s’esclarziren. Me rapelí mon duel e me calculí que era nafrat. A ’queu moment, la pòrta s’esjanlhet.

– Coma vai ? » suchetet una votz que me faguet trassalir. 

– Totjorn parier, respondet Savielich, emb un sopir. Quò fai mai de quatre jorns que a pas sa coneissença.

Me volguí virar, mas poguí pas.

– Ente sei ? Qui es-quò que es ’quí ? dissí, emb me forçar.

La Mària Ivànovna apropchet de mon liech e se clinet sus me.

– A ! Coma vos sentetz ?

– Diu mercés… dissí d’una votz febla. Quo es vos, Mària Ivànovna ? Dijatz-me…

Aviá pus la fòrça de contunhar ; dissí ren pus. Savielich aguet una credada. La jòia se vesiá sus sa chara.

– Es tornat a se ! Es tornat a se ! Lauvat siá Diu ! M’a plan fait migrar ! Quo es pas ren, mai de quatre jorns !.. 

La Mària Ivànovna li copet la paraula.

– Li parles pas tròp, Savielich. Es enquera feble.

La Mària Ivànovna surtit e barret doçament la pòrta en la laissar entrebadada.

Mas idéias bolegavan. Alaidonc, ieu era dins la maison dau comandant. La Mària Ivànovna entret e venguet me veire. Voliá pausar quauquas questions a Savielich, mas lo vielh secodiá la testa e se barrava las aurelhas. De despiech, barrí lo uelhs, lo durmir me prenguet e obludí tot.

Quand m’esvelhí, credí a Savielich, mas a sa plaça, veguí davant me la Mària Ivànovna ; sa votz d’angel me saludet. Saubriá pas dire la doçor dau sentiment que aguí a ’queste moment. Li prenguí la man e la gardí contra me en purar de la lagremas d’atendriment. La Masha me la laissava… Tot d’un còp, sas pòtas çuperen mas jautas e sentí lor poton chaud e umide. Lo fuòc de l’amor me ganhet.

– Genta Mària Ivànovna, que ses tan bona, li dissí, sias ma femna, fai mon bonur.

La Mària Ivànovna se reprenguet.

– Per l’amor de Diu, demoratz tranquille, disset, en dòstar sa man. Setz pas enquera tirat de dangier : la plàia pòt enquera se drubir. Fasetz atencion a vos, fugués-quò nonmas per me. » 

Puei se’n anet, en me laissar dins un eniuradis de bonur. L’amor me reviscolet. Será ma femna ! M’aima ! ’Quela idéia emplissiá tota mon existéncia.

A partir de ’queu jorn, me sentí de mielhs en mielhs. Quo era lo barbier dau regiment que me sonhava, per l’amor que, a la fortaressa, i aviá pas d’autre metge e, Diu mercés, eu fasiá pas lo sabent. La jounessa e la natura enanceren ma garison. Chas lo comandant, tot lo monde me coconavan. La Mària Ivànovna s’eslunhava jamai de me. Perdiu, a la prumiera enchaison, torní a la declaracion interrompuda e ’queste còp, la Mària Ivànovna m’escoltet emb mai de paciéncia. Sens far de manieras, reconeguet la clinada de son còr e disset que son pair e sa mair serian contents de la veire urosa. 

– Mas pensa-i seriosament ; dau costat de tos parents, i aura pas d’entraupa ?

Me calculí. Dobtava pas de la tendressa de ma mair, mas, coneissent las costumas e lo biais de veire de mon pair, sentiá ben que fariá gaire de cas de mon amor e i veiriá nonmas un embeguinament de jounessa. Ne’n parlí franchament a la Mària Ivànovna e decidí, totparier, d’escriure a mon pair emb tota l’eloquéncia que ne’n era capable per li damandar sa beneisida. Faguí legir la letra a la Mària Ivànovna que la trobet talament convenceira e esmoventa que fuguet segura de son succès e s’abandonet aus sentiments de son còr tendre emb tota la fisança de la jounessa e de l’amor.

Faguí la patz emb Shvabrin dins los prumiers jorns que fuguí garit. Ivan Cozmich, en me polhar per lo duel, me disset :

– E, Piòtr Andreich, te deuriá far arrestar, mas ses desjà pro punit entau. E Alexei Ivanich es jos bona garda dins la granja e son espaja es barrada emb clau chas la Vassilissa Iegòrovna. Quò lo fará calcular e se repentir. 

Ieu era tròp uros per gardar dins lo còr un sentiment d’aguissença. Me metí de plaidiar per Shvabrin e lo comandant, dins sa bontat, emb lo consentiment de sa femna, se decidit de lo liberar. Shvabrin venguet me veire. Declaret que rencurava plan çò que aviá ’ribat entre nautres, reconeguet que era colpable de tot au tot e me damandet d’obludar lo passat. Coma ieu era pas d’una natura rancunosa, li perdoní sincerament nòstra baralha, mai la nafra que m’aviá facha. Dins sa calomnia, veguí lo despiech de l’amor pròpe umiliat d’un galant rebutit. Perdoní generosament a mon rivau mauchanços.

En pauc de temps, comencí d’anar mielhs e poguí tornar a mon lotjament. Me tainava de reçaber una responsa a la letra que aviá enviada, sens tròp ausar esperar e en taschar d’obludar mas pressentidas. Aviá enquera ren dich de mas intencions a Ivan Cozmich e a la Vassilissa Iegòrovna, mas ma damanda los agués pas estonats. Ni me ni la Mària Ivànovna eissaiavam d’escondre nòstres sentiments e eram desjà segurs de lor acòrd.

A la fin, un matin, Savielich entret chas me emb una letra. La li ’rachí de las mans ; i teniá pus. L’adreça era escricha de la man de mon pair. Quò me faguet esperar quauqua ren d’important per l’amor que, a l’acostumat, quo era ma mair que m’escriviá e mon pair apondiá quauquas linhas a la fin. Fuguí un moment sens dessagelar la letra e torní legir l’en-testa solemnau :

« A mon filh Piòtr Andreievich Griniòv, governament d’Orenborg, fortaressa de Bielogòrsc. » 

Eissaií de devinar dins l’escritura coma mon pair era lunat e me resouví de drubir la fuelha plejada. D’abòrd que legí la prumieras linhas, veguí que tot l’afar aviá fait frolhon. Veiquí çò que disiá :

« Mon filh Piòtr,

Reçauberem lo 15 dau mes ta letra ente damandas nòstre consentiment e nòstra benesida per ton maridatge emb la Mària Ivànovna, la filha Mirònov. Ai pas idéia de te donar mon consentiment, e ma benesida pas mai, mas enquera, sei per anar ente ses te balhar una bona leiçon coma ad un mainatge per tos meschants torns, tot oficier que ses, per l’amor que as mostrat que ses pas enquera digne de portar l’espasa que te fuguet donada per defendre la patria e non pas per daus duels emb daus galapians coma tu. Vau escriure còp sec a Andrei Càrlovich, per li damandar de te mutar dins un endrech eslunhat de la fortaressa de Bielogòrsc, ente la bestiariá te passará. Quand aprenguet que t’avias batut en duel e que eras nafrat, ta mair tombet malauda e pòt pas enquera se levar. Que anem far de tu ? Prege Diu que te melhores, mai si ause pas esperar en Sa granda misericòrdia.

Ton pair A. G. »

La lectura de ’quela letra esvelhet en me de las emocions mesladas. Las paraulas duras, que mon pair mainatjava gaire, me macheren au fons de me. Lo desdenh que mostrava per la Mària Ivànovna me pareissiá desconvenent mai injuste. De pensar que seriá eslunhat de la fortaressa de Bielogòrsc, ne’n era espaventat mas, mai que tot, çò que me fasiá degreu, quo era la maladiá de ma mair. Ne’n aviá contra Savielich, perque era segur que era causa que chas nos avian apres mon duel. M’arrestí de far lo vai-e-ven dins ma pita chambra, me plantí davant se e pausí sus se una espiada terribla : 

– Quo era pas pro que, a causa de tu, fuguesse nafrat e au bòrd de la tomba un mes de temps, voles enquera far morir ma mair !

Savielich ne’n fuguet coma fodrejat.

– Perdona-me, nòstre monsur, disset Savielich, que ne’n cuget safronar, que dises ? Sei causa que fugueres nafrat ! Diu m’es tesmoenh que corguí per te parar en metre ma peitrena davant l’espasa d’Alexei Ivanich ! Quo es ’quela garça de vielhessa que me’n a empaichat. E que ai fait a ta mair ? 

–  Que as fait ? Qui t’a damandat d’escriure per me denonciar ? Es-quò que t’an mes a mon servici per m’espionar ? 

– Ieu t’ai denonciat ? respondet Savielich en plors. O Diu ! Senhor ! E ben, legis çò que m’escris lo monsur ; veiras ben coma t’ai denonciat.

Alaidonc, surtit una letra de sa pòcha e veiquí çò que legí :

« Deurias aver onta, vielha raca, de pas m’aver dich, coma zo t’aviá ben recomandat, çò qu’a fait mon filh Piòtr Andreich e que daus estrangiers fuguessan oblijats de zo me far saber. Es-quò entau que acomplisses ton pretzfait e la volontat de ton mestre ? Te farai anar gardar los pòrcs, vielha raca, per me pas aver dich la veritat e per aver estat de bana emb lo dròlle.

Quand reçaubras ’quela letra, te comande de me donar còp sec de las novelas de sa santat, que, d’aprep çò que m’escriven, s’es amelhorada, de me dire ente, exactament, fuguet nafrat e si l’an plan sonhat. »

Quo era evident que Savielich era pas en tòrt e que li aviá fait despiech per ren emb mos repròches e mos dobtes. Li damandí perdon ; mas lo vielh era inconsolable.

– Veiquí perque ai viscut, çò-disiá, veiquí coma ai meritat d’estre tractat per mos mossurs ! Sei una vieilha raca, un gardaire de pòrcs, e es-quò ieu que sei de blamar per ta nafra ? Non, mon dròlle, Piòtr Andreich, quo es pas ieu, quo es ’queu filh de loira de mòssié que ne’n es causa : t’a apres a fissar emb daus astes de fer en trepinhar, de creire que las fissadas e lo trepinhadis te pòden garantir d’un òme chaitiu ! Avian plan mestier de prener un mòssié e de minjar daus sòus per ren !

Mas quau era lo qu’aviá pres sus se d’assabentar mon pair de ma conducha ? Lo generau ? A çò que semblava, fasiá gaire de cas de me e Ivan Cozmich aviá pas vut la necessitat de far un rapòrt sus mon duel. Me perdiá dins las supausicions. Mos dobtes s’arresteren sus Shvabrin. Era lo solet que aviá interès d’una denonciacion que las consequéncias ne’n serian de m’eslunhar de la fortaressa e de me separar de la familha dau comandant.

Aní parlar de tot quò a la Mària Ivànovna, que venguet au-davant de me sus lo bassoelh.

– Que vos a ’ribat ? disset, quand me veguet. Setz blanc coma un linçòu ! 

– Tot es ’chabat, repondí, en li balhar la letra de mon pair.

Venguet blancha a son torn. Quand aguet legit la letra, la me tornet e disset d’una votz tremolanta :

– Vese que quo es ma destinada… Vòstres parents nos vòlen pas, me e ma familha. La volontat dau Senhor siá facha. Diu sap mielhs que nautres çò que nos conven. I a ren a far, Piòtr Andreich ; vos, dau mens, siatz uros… 

– Non gran ! m’escredí en li prener la man. M’aimas, sei capable de tot ! Anam tombar de janoelhs davant ton pair e ta mair ; son de la gent simples, pas de la gent fiers e sens còr… donaran lor beneisida, nos maridaram… e emb lo temps, amistonaram mon pair ; ma mair nos defrendrá ; eu me perdonará… 

– Non, Piòtr Andreich, respondet la Masha, nos maridaram pas sens lo consentiment de tos parents. Sens lor consentiment, trobaras pas lo bonur. Plejam-nos a la volontat de Diu. Si trobas la que t’es destinada, si ne’n aimas una autra – Diu te garde, Piòtr Andreich, prejarai per vautres dos… 

Esclatet de purar e s’eslunhet ; cugí la segre dins sa chambra, mas sentiá que seriá pas en estat de demorar mestre de me e torní a ma maison.

Era ’quí sietat, perdut dins mon soschament, que Savielich copet mas meditacions.

– Veiquí, nòstre monsur, disset en me parar un bocin de papier cubert d’escritura, ’visa donc si sei lo denonciaire de mon monsur e si eissàie de braulhar lo pair e lo filh.

Prenguí lo papier. Quo era la responsa de Savielich a la letra que aviá reçaubuda.

« Nòstre monsur Andrei Petròvich, nòstre char senhor,

Ai plan agut l’onor de reçaber vòstra letra, ente setz esmalit contra me, vòstre esclau, perque, çò-disetz, ai pas escoltat las recomandacions de mon mestre. Sei pas una vielha raca, mas vòstre servidor fideu, segue los òrdres de mon senhor e vos ai totjorn servit de mon mielhs, que mos piaus son venguts blancs a vòstre servici. Vos ai ren dich de la nafra de Piòtr Andreich per vos pas far migrar per ren. Ai auvit dire que nòstra dama Avdòtia Vassilievna ne’n fuguet malauda de paur, mai prejarai plan lo bon Diu per sa santat. Piòtr Andreich fuguet nafrat en-dejos de l’espatla drecha, a la peitrena, dejos lo pitit òs, sus una prigondor de tres poces, e es demorat chas lo comandant, ente lo porterem en lo tornar dau bòrd de l’aiga e quo es nòstre barbier, Stepan Paramònov, que l’a sonhat ; e aura, Diu mercés, Piòtr Andreich es garit e pòde nonmas dire dau ben de se. Los comandants, ai auvit dire, ne’n son contents ; es coma un filh per la Vassilissa Iegòrovna. E que una mauvenguda pariera li fugués ’ribada, ne’n fau pas far lo repròche ad un dròlle fòrt coma se : un chavau a beu aver quatre pautas, quò l’empaicha pas de bronchar. M’escrivetz que me voletz far gardar los pòrcs, farai vòstra volontat. Çai-dessus, vos salude en esclau.

Vòstre serv fideu

Arhip Saviéliev »

Me poguí pas retener de sorire mai d’un còp en legir la letra de ’queu brave vielh. Era pas en estat de far responsa a mon pair e, per rassegurar ma mair, pensí que la letra de Savielich sufiriá.

A data de ’queu jorn, ma situacion chamget. La Mària Ivànovna me parlava quasiment pas e de tots biais taschava de m’evitar. La maison dau comandant m’era venguda en òdi. De’n prumier, la Vassilissa Iegòrovna me’n faguet lo repròche ; mas en veire ma nastretat, me laisset tranquille. Lo comandant e ieu nos vesiam nonmas quand quò fasiá mestier per lo servici. Vesiá Shvabrin rarament e per fòrça, de tant que remarcava son aguissença per me e que quò afortissiá mos dobtes. Ma vita venguet insufribla. Tombí dins una langor sorna que se nurissiá de la soletat e de la desobrança. Mon amor s’abrandava dins l’isolament e, de jorn en jorn, me pesava un pauc mai. Perdí lo gost de la lectura e de las belas letras. Aviá pus de coratge. Aviá paur de venir fòu o ben de tombar dins lo gorrinatge. Daus eveniments imprevuts, que devian me marcar per la vita, fagueren tot d’un còp dins mon arma una chucada plan fòrta mai saludaira.